Kroniek van Jan Reinders

Herinneringen van Drs J.H.Reinders, geboren 15 augustus 1930, aan zijn jeugd in Ten Post.
De foto’s zijn aan hem voorgelegd door de Historische Vereniging van Ten Post en omstreken.


Damsterdiep met café

Sinds oude tijden vormt Ten Post het kruispunt tussen Wittewierum - oorspronkelijk Wierum en
later Witte-wierum naar het witte of grijze habijt van de monniken van het klooster Bloemhof - en
de huidige stadsweg. Het paadje langs het diep was toen de hoofdweg.

De ansicht toont vanaf links, dus als men vanuit Wittewierum via de brug, post of balk kwam: een
winkeltje waar een zekere Jan Koster en zijn vrouw gedroogde kruiden verkochten(nu drugs!).
Het was de voorloper van de moderne drogisterij, dus voor er aspirines e,d, in pil- en poeder vorm op de
markt kwamen. lk stond er als kind bij toen omstreeks 1936 honderden zakjes met vele soorten
kruiden en kruiderijen uit de winkel werden gehaald en in het diep gegooid. ln latere tijd werd de
winkel gebruikt als zaaltje voor bijeenkomsten, catechisaties e.d . De winkelruit is hier zichtbaar.

Vervolgens ziet u het torentje van de gereformeerde kerk, nu een klusbedrijf o.i.d.
De luidklok werd in de oorlog door de bezetter verwijderd en is niet vervangen. Vlak ervoor ziet u twee schoorstenen van de pastorie. Het grote gebouw iets links van het midden is cafe Tuinenga, tevens bakkerij.
In het woonhuis ervoor woonde o.m. Aike Niehoff .Op het eind van de middag zag men Aike langs het diep lopen en schoot hij met een buks op waterratten die hier veelvuldig voorkwamen.

Precies in het midden ziet u het vooreinde van de grote boerderij waar toen de fam. Bieuwenga
woonde. Met mijn vriend Piet Nijborg(later getrouwd met Eilie Afman) ging ik met Daan Bieuwenga
richting Wittewierum naar het land waar Bieuwenga enkele koeien molk.lk wist toen nog niet dat
exact op dit stuk grond de borg Tuwinga had gestaan (pal grenzend aan de voormalige Fivel). Op land
achter Bieuwenga stond na de oorlog een grote tent waarin de Ten Posters het bevrijdingsfeest
vierde. Opgevoerd werd “Laifde op Zuudloarder markt” geschreven door Jan Zijl, hoofd van de
Openbare Lagere School in Ten Post

Dan komt het nieuwe huis van A.J. Koenderink met in het gangetje er naast de kruidenierswinkel.
Vlak ervoor rijdt iemand met een bakfiets, Daar naast het huisje van Boerema.
Hij verkocht haring enzo.
Gerrít de zoon van Boerema is tijdens een bombardement op Kassel (D.) omgekomen.
Schuin er achter (op de ansicht een bosje) staat een oud tolhuisje. Vanaf de weg is dit merkwaardig gebouwde huisje nog net even te zien, Vermoedelijk moesten passanten tussen de brug en de oude stadsweg tolgeld betalen omdat men over privé terrein ging.
Rechts het winkeltje van Duurt Dijkman. ln de winter verkocht Dijkman koek en zopie, drop e.d. van uit een kraampje op het ijs.

Op de voorgrond probeerden Piet en ik palingen te vangen. Het bruggetje vlak erbij was toen veel
hoger. ln de herfst kwamen er bietenauto's langs en wij probeerden met harken e,d, er bieten af te
slaan voor de konijnen thuis.
Bij het bruggetje ook wel het tiltje genoemd lag een klein woonschuitje van de scharensliep Van der Jagt. Op zijn schuitje had hij geschilderd ”Ik heb het al lang geweten, dat de groten de kleinen vreten”. Elk jaar kwam de gezeten boer Kiers (zat altijd in een hoekje in het kerkenraadsbankje in de Ger.kerk) hem tegen om hem aan het eind van het jaar een kleinigheid geven. Hij berispte Van der Jagt hierbij steevast. Gevolg was dat Van der Jagt vooraf op het bootje schilderde: “De groten en de kleinen... de Heere heeft hen beide gemaakt”.!!! Dit kon Kiers uiteraard wel bekoren en hij gaf prompt een grote fooi... In het voorjaar kwam de oude spreuk er echter weer op etc.

Op het bouwland er tegenover herinner ik me grote groepen vlastrekkers te zien. Het land was
af geticheld door de steenfabriek van Tais Bolhuis. De zware klei werd gebruikt voor het maken van
baksteen.



De Baileybrug, de linker foto is een uitvergroting van de rechter foto.






Bakkerij Laninga met markies in het midden. Het is na 1945 want de oude, opgeblazen
draaibrug is tijdelijk vervangen door een baileybrug(door Canadese militairen). Geheel links toren
van oude Geref. Kerk met 2 schoorstenen van de v.m. pastorie. Geheel rechts de voormalige Openbare Lagere School met Jan Zijl als hoofd der School. Hij schreef landelijk bekend staande toneelstukken o.m. Laifde op Zuudloarder Markt.
Gespeeld door de toneelveren. Vesta in een grote feesttent t.g.v. de bevrijding.

Damsterdiep Zuidzijde vanaf Damsterdiep Noordzijde

De basculebrug (ca.1955/56) Links woonde boer Lammert Bolhuis Hij had de schuur van
Huininga die een mooi vooreind voor had (zie foto D 101) Daarnaast Berend Bolt: zat altijd te vissen in
het diep. Op de plek van deze beide huizen stond voorheen het deftige vooreind van Huininga.
Dan het dubbele draaihuis waar aan de linkerkant opa en oma Luurssen woonden. Draaihuis werd
gesloopt ca. 1950. ln het midden manufacturier Jan Timmer.

Damsterdiep Zuidzijde

Voorhuis van Huininga. Links woonde Barteld Woldhuis, boer, zijn vrouw was ca.1920
onderwijzeres op de OLS. Daarnaast Frederik Knol een gefortuneerde boer die na de oorlog in Haren
ging wonen. lk zag hem dikwijls in mijn studententijd in Haren rijden: hij had om een of andere
reden maar één oor. Zijn woning daar stond aan de Rijksstraatweg en heette ’t Fordje ! Geheel rechts
het draaihuis waar mijn grootouders woonden .Draaihuis en brug waren eigendom van de boeren in
Wittewierum; zij moesten toegang hebben naar de korenmolen in, wat men noemt, Kröddeburen.
Deze zijde van het diep was een vrij deftige kant, want dure huizen en vooral veel verkeer op hetwater: de snik Appingedam-Groningen v.v. legde hier aan. De foto is van omstreeks 1910, gezien de schorten van de dames op het schip.

Rijksweg met luchtbewakingstoren

Uit plm. 1950/55. ln de luchtbeschermingstoren waren zware stalen platen aangebracht.
Het was de tijd van de koude oorlog. Op de weg een D.A.M. bus dit was een toepasselijke naam want
Appingedam heette Dam (naar riviertje de Appe) Hoge huis in het midden was de RABO-bank.
Daarnaast villa van de gefortuneerde boer Meindert Veldman, boerderij Oldenhuis (v.h. borg)
Wittewierum. Dit huis werd als pastorie gebruikt door de synodaal-gereformeerde kerk. Links de
oude Fivel die voor de bedijking in de richting van Dijkshorn stroomde. Het deel van de deftige
buurt (zie D 101) is gegraven door de monniken van Wittewierum.


Rijksweg met café Radio

Rechts heette in mijn jeugd Café Radio van Albert Doff , café plus kruidenierswinkeltje
plus schildersbedrijf. Links woonde Israël Visser met een slagerij. Men vertelde dat Visser, van
joodse afkomst, niet in het dorp mocht wonen maar een beetje terzijde. De vrouw van Israël Visser
draagt een wit schort. Jongetje vermoedelijk Geurt of Jacob. lk haalde er dikwijls vlees. Soms was er in
de oorlog vlees te verkrijgen op de noodslachtplaats te Dijkshorn. Tijdens ijsperiode had café Doff,
evenals Cafe Welgelegen, nu enkele foeilijke woningen!, de bat uitliggen ter wille van schaatsers. Op
het diep dikwijls schaatswedstrijden en koekslaan met een vreemdsoortige bijl op grote blokken.

Damsterdiep Noordzijde

Schip is van Anko Klompien. In 1945 door de Duitsers opgeblazen evenals een dergelijk
schip van Hendrik Klompien dat er voor lag. Links woonden de Van Kalkers, Siemen en Berend.
ln een kamer(onder het geboomte) woonde juffrouw Plukker, onderwijzeres aan de OBS. Dan komt Smid Woldhuis en daarnaast in klein huisje Jan Heersema, arbeider op een steenfabriek. Vervolgens
Klompien (fam. die oorspronkelijk uit de veenkolonies kwam) Daarnaast achter geboomte was het
pakhuis, eigendom van Smid Woldhuis. Het pakhuis was aan diverse personen verhuurd: een
kapsalon van kapper Bos, Jan Koster, Jop van der Wijk e.d. Pakhuis was eerst graanpakhuis van Jan
Oosterhuis. Zijn zoon was Geert Oosterhuis, na de oorlog graancommissionair voor de boeren. Ging
met zakjes graan naar de korenbeurs in de stad. Links vooraan was de aanlegplaats van de snik.


Brugwachterhuis

Bruine, dus oude foto van de Ten Poster draaibrug, gebouwd in 1911. ln het draaigat werd
door mij veel gevist. Links deel van het brugwachtershuisje waarin toen Geert Bakker woonde met
Gepke Huizinga. Brug plus huisje waren eigendom van de Wittewierumer boeren. In het nog net niet
zichtbare deel woonden mijn grootouders Luurssen. De oude Ford is vermoedelijk de eerste auto van
bakkerij Laninga.




Boerderij Bouman vanaf het dijkje achter de Rijksweg.

Op deze boerderij woonde Berend Bouman. Was toegankelijk vanaf de weg aan het diep,
maar ook toegankelijk vanaf het zgn. zwarte laantje) genaamd naar het zwarte sintel. Op het eind van
dit zwarte laantje woonden Siemen Sterenberg, in de oorlog door de Duitsers doodgeschoten, verder woonden daar Jan Veldman en Compaan. Over de brug was het RODE laantje door het rode steenslag van de oude steenfabriek van Tais ,Mattheus, Bolhuis. Dit rode laantje eindigde in Winneweer op de stadsweg.
Geheel links de nieuwe Woningwet woningen en rechts ziet u de zijgevel van het houten
kerkgebouwtje van de synodaal-gereformeerden.


Eestumerweg voorheen Bakkerstraat met de witte molen.

In de witte molen (uit 1775) lieten de gezeten boeren uit Lellens + Wittewierum hun graan malen.
Het was een zogenaamde “Boeren molen” (zij waren gezamelijk) eigenaar ook de draaibrug was een boerenbrug.
Eestumerweg Ten Post ca 1950 (voor dat de nieuwe Rijksweg er was) iets verder naar rechts ligt Eestum (met Kromme Elleboog op een hoogte in Kröddeburen dat wil zeggen boerenarbeiders die daar in krotten woonden, (zo zagen de rijke boeren uit Lellens en Wittewierum dat)
Links het bomengat van Houtzagerij P.R.Steenbergen, dit bomengat is een deel van de Fivel, een oude rivierbedding vanaf Foxhol, Luddeweer, Woltersum, Ten Post (Eestum)



Rijksweg met Gereformeerde Pastorie.

Links onder bomen G.Bolt (kolenhandel.), D.Ham (kapper ,ging in 1950 naar USA.
Werd daar fabrieksarbeider, dan twee nieuwe huizen gebouwd in 30er jaren, koemelker P. Huzinga
2 melkbussen, ging in 1940 wonen in klein boerderijtje t.o. de Paddenstoel aan de Stadsweg, in 1939
liet mijn vader G,Reinders op die plek een winkelhuis bouwen, dan de pastorie van de Geref.kerk, van de beide auto's heeft smid Woldhuis de rechter met opzet in een grote bomtrechter achter de Graslanden laten rijden/weg ermee!!/achter reclamebord Mobiloil winkelhuis van G.Reinders, daarin ben ik geboren(1930)



Lellens Borgweg gezien vanaf de Kerk

Dadelijk rechts, Smid Wildeboer met daarnaast, buiten beeld oprijlaan naar de borg en het schathuis, links het vroegere cafe, bakker, kruidenier H. Woltjer, op zondag gesloten!,
rechtdoor op het eind het bruggetje over het Lellenstermaar met daar een kleine haven waar bootjes konden keren, de fotograaf stond met de rug naar de kerk, naast de ingang van de kerk zit een zware ketting waar de veldwachter arrestanten kon vastleggen.



Stadsweg Kröddeburen

De stadsweg loopt van Groningen naar Farmsum, in het huis met de 4 schoorstenen woonden enkele gezinnen, in het verste huis Geert Reining, rechts onder boom een later onbewoonbaar verklaarde woning, dan Apol met kruidenierswinkeltje en melkloop, ging later in het dorp wonen in het huis van Jan Koster(deze verkocht gedroogde kruiden: voorloper van drugs...l
Links deze huizen werden afgebroken/ in mijn jeugd werd er door aannemer Dinkla een nieuwe woning gebouwd, daarnaast de Kromme Elleboog oftewel bokkelaantje, koeien kon men zich niet permitteren, geheel links, met buiten beeld boerderij B.Bouman, dit punt is eigenlijk de naamgever van Aestum/Ystum/Eestum. UM d.w.z. heim, heem een boerenplaats, liggend aan de Ae,de Y, de Ee,dus de Fivel. Kroddeburen is een rare naam, want heeft niets met onkruid krodde te maken, Voor zover mij bekend zagen de grote boeren uit Lellens en Wittewierum neer op de kleine boertjes hier in hun krotten!



Eestumerweg gezien van voor de molen

Links manufacturier Piet Zijlema met daarnaast Koch en Jan Woltjer in het grote huis met 2
schoorst. Dan Boer tevens transportbedr. Geert van der Veen, Kregel die op de hoek van Kr.Elleboog
woonde, aan de andere zijde van de Elleboog A. Teune schoenmaker die later naar USA verhuisde, geheel links, buiten beeld, woonde Schipper Doff die met zijn scheepje graan en meel vervoerde (van
molenaar Olde Widde ernaast!) het was een soort open snikje die bij de bevrijding werd opgeblazen.



Bakkerstraat nu Eestumerweg

Huis links is van Klaas Bolhuis/werkte op ouderlijke boerderij Eendenkooi in Wittewierum/
wed. Grashuis/Klaas Oosterhuis was brandmeester op steenfabriek te Winneweer auto op erf
Menne Nijborg, ik kwam hier in begin van oorlog vaak spelen zoals vogels vangen en ander
kattekwaad met vriend Piet Nijborg, oma Roorda woonden bij hen in, was baker en assisteerde bij
mijn geboorte! dan wed.Winter met kruidenierswinkeltje dan gezusters Boerema, bakker Harkema,
met houten broodkar, een tweetal woningen, Afman schildersbedrijf, Piet Nijborg heeft er vele jaren
gewoond met zijn vrouw Eilie Afman, exact in het midden Hoofd der School van de School m.d.Bijbel. Rechts met hekje nieuwe huis Koenderink, Kugel verkocht vis, zijn kar staat op de weg, Fam. Betke bakkerij en kruidenierswinkel (niet tevergeefs heet dit de bakkersstraat, in totaal waren er in Ten Post 8 kruidenierswinkelstjes!



Hendrik Veldmanstraat

Veldmanstraat(genoemd naar Hoofd der School (chr.school)










Johan Rengersstraat vanaf de kant van de Rijksweg











Johan Rengerstraat gezien vanaf de Tuwingastraat

De rij woningen links zijn in 2012 afgebroken.
Rengersstraat(naar borgheer en landjonker Johan Rengers van Tuwingaborg, richt.
Wittewierum rechts, tegen de Fivel of Woltersummer Y, op een kleine wierde) van beide foto's zijn
bewoners mij niet bekend.



Rijksweg met Gereformeerde Kerk en Pastorie en de kruidenierswinkel van Reinders.

Links kruidenierswinkel Reinders, mijn broer Henk staat in de deur.
Ger.kerk, de gietijzeren klok werd er tijdens de oorlog uit geroofd, de kerk werd na 1970 eigendom van de Ned.Gereformeerden, daarna geheel van banken en orgel ontdaan en is sinds ca. 1990 van een klussenbedrijf uit de stad, dan de mooie, oude stijlvolle pastorie, wat er nu staat is een wangedrochtl Dan de vroegere kosterswoning waar Beukema woonde, dan manufact. Woltjer, dan Heersema, dan Pesman met postkantoor, dan met bomen Koller, was koemelker en kocht later een boerderij op Dijkshorn,dan naar Iinks de doorgang n. nieuwe buurt, daarnaast timmerman J.Lenting, hij had 2 fraaie ornamenten afkomstig van Tuwingaborg voor het huis staan, rechts achter Cafe en bakkerij Tuininga, slager Niehoff, enkele woninkjes, fietsenmaker Bonnema,had Bonafide op zijn huis staan, smederij
Woldhuis, ESSO benzinepomp, aannemer S.van Kalker en geheel rechts huis van Hoeksema, hierin
woonden 4 gezinnen



Noodgebouw Gereformeerde Kerk (synodaal) op het dijkje achter de voormalige Boerenleenbank











Noodgebouw Gereformeerde Kerk (synodaal) interieur.

Houten gebouwtje is het kerkje van de synodaal gereformeerden. Ca 1955. Oorspronkelijk
was er in Ten Post behalve de Hervormde ook de Geref. Kerk aan de Rijksweg vanaf ongeveer 1860.
In oktober 1944 kwam de Vrijmaking: men wenste om allerlei kerkelijke kwesties niet langer deel uit te
maken van het verband van de Ger. Kerken in Nederland, synodaal. Ca.2/3 deel van de kerk van
Ten Post noemde zich vrijgemaakt, of Art 31, de rest dus 1/3" wilde synodaal blijven en ging kerken in een schuur van B.S.Wiersema, richting Wittewierum rechts. Al spoedig kwam men tot een deal: de
vrijgemaakten en de synodalen in het zelfde kerkgebouw echter met verschillende aanvangstijden.
Ca. 1950/55 bouwden de synodalen een houten kerkje(op de foto) en ca. 1965 kwam er een
gemetselde: de Hoeksteen. Maakt deel uit van de Prot.Kerk Nederland(PKN) Omstreeks 1966/67
kwam er binnen de vrijgemaakte kerk een scheuring. Men kreeg zg. buitenverbanders en
binnenverbanders. De eersten bleven in Ten Post in het kerkgebouw en noemden zich Nederlands-
Gereformeerd. Al spoedig echter verliep dit en verkocht men het gebouw aan een klusjesbedrijf uit
de stad. De binnenverbanders bleven zich Vrijgemaakt-Geref. noemen en bouwden een houten
gebouwtje aan de Eestumerweg op grond van waar Menne Nijborg woonde. Naar de concierge
ervan spreekt men nu van "kuperskerk"(Gezinus Kuiper) Al met al hebben deze kerkelijke twisten
het sociale karakter van Ten Post e.o. geen goed gedaan



Het Lutje Daipke met de molen 1

Weer de Fivel en de Olle Witte. Geheel rechts ligt Eestum, vaak Kroddeburen genoemd. Vlakbij een deel van het weggetje dat een verbinding vormde tussen de brug-langs het diep-via Meulenhaim , priveterrein dus met tolhuisje, langs de Olle Witte en zo verder naar de stadsweg.






Het Lutje Daipke met de molen 2

Hier het leutje daipke oftewel de Fivel een veenriviertje van af Slochteren naar de zee bij Westeremden. De olle widde is gebouwd in ca. 1775. Dit vertelde molenaar De Boer mij toen ik daar eens in de molen was. Hij had dit boven in op een balk gelezen. De molen schijnt begonnen als pelmolen en daarna voor het malen van graan. Bomen werden voor de verwerking in de houtzaagmolen lange tijd in het water gegooid. In mijn jonge jaren heb ik nog twee kleine vrachtscheepjes in het daipke zien liggen. De ene was van Schutter, het verste weg, het andere schuitje was van schipper Doff die graan e.d. vervoerde van de molen. De weg hier heet Eestumerweg zo genoemd naar een um, een stuk grond aan de Ee of water. Het is een kleine wierde of stuwwal die is opgeworpen door de Fivel. In tijd van watersnood, dus voor de bedijking, moest men met het vee een goed heenkomen zien te vinden op deze beperkte ruimte. Geen wonder dat de boerderijtjes met de muren tegen elkaar stonden.



De boerenopstand

Aan de achterkant staat boerenopstand. Ik zie zeker 5 trekkers met aanhangers die de weg kennelijk hebben versperd…. Misschien de tijd van boer Koekoek. Algemene onrust in het dorp…zelfs de politie is op de fiets aanwezig, Links cafe Welgelegen en iets rechts van het midden cafe, annex schildersbedrijf Albert Doff. Het huisje op de hoek werd bewoond door fam.Huizinga en door de oude Piet en Berendje Nijborg. Nijborg was schoenmaker van beroep.



De drie- of eigenlijk de viersprong

Midden in het dorp op de driesprong… of beter viersprong als men ook het zwarte laantje meerekent. Deze oude boerderij is sinds lang verdwenen. De schaduw links is van cafe Welgelegen. Nu staan daar 2 foeilelijke woningen.








Smederij Woldhuis

Woldhuis, in de jaren twintig nog smid Nederhoed, was hoofdzakelijk hoefsmid. Zwaar werk hadden ze vaak te doen…later bouwde men er een noodstal bij voor onwillige paarden. De familie was afkomstig van boerderij Graslanden.











Schoenmaker Nijborg

In deze dubbele woning woonden de fam. Huizinga en Piet en Berendje Nijborg. Klaas Huizinga werkte op de dorsmachine die regelmatig door het dorp reed, en Nijborg was schoenmaker. Achter het meest linkse raampje hield hij zich bij zijn leest. Het altijd in slechte staat verkerende zwarte laantje was al gefatsoeneerd. Geheel rechts was de nieuwe woning van Albert Doff. Geheel links was zijn kruidenierswinkeltje, cafe en schildersbedrijf. Over winkels gesproken…Ten Post inclusief Lellens en Wittwierum telde eind twintiger jaren in totaal ongeveer 10 winkels en winkeltjes ! Van een middenstandsdiploma had men nog nooit gehoord en dus kon ieder met een zaak beginnen. Na 1945 kwam de grote verandering toen men gemakkelijk en snel met de bus in de stad kon komen. Dat was het eind van de winkeltjes.



Slagerij Visser

Foto van omstreeks 1970. In dit huis woonde Israel Visser die vlees te koop had. Links ervan was het oude cafe Welgelegen al afgebroken en had plaats gemaakt voor twee burgerwoningen. Eigenlijk was het hart van het dorp nu met dit cafe verdwenen…Rechts het damsterdiep met de nieuwe bascule brug. Men had met deze brug helaas geen rekening gehouden met de Noorderrondritten op de schaats. De draaibrug daarvoor bood ruimschoots gelegenheid er onder te passeren. Met de nieuwe brug moet er gekluund worden. Aan het weggetje rechts stond altijd een rolpaal.



Rijksweg

Rechts woonde W.J.Doff schilder.daar naast Bonnema fietsenmaker-zie ook foto R6. Op het eind cafe annex bakkerij Tuinenga. Op het eind Koenderink. Geheel links het postkantoor, daarnaast J. Koller landarbeider die kans zag zich na enkele jaren op te werken tot boer met een eigen bedrijf op Dijkshorn. Dan komt J.Lenting, huis met 2 schoorstenen. Hij had bij de sloop van de Tuwingaborg een tweetal tuinbeelden, ornamenten, meegenomen en die voor het huis staan. Op de foto klein zichtbaar. Mijn vader heeft deze beelden naar het museum gebracht, samen met huisarts Gualtery van Weezel. Op de foto zijn ze zichtbaar. Tenslotte kapper Jacob Bouwman die in de scheepvaart een horrelvoet had opgelopen. Zijn v rouw liep elke week met brood van bakkerij Tuinenga. Zij torste daarbij twee grote manden, aan elke arm een.



Fietsenmaker Bonnema

Huis met fietsenwerkplaats van Remco Bonnema. Remco en zijn vrouw staan voor het huis. Onder het raam van de dakkapel stonden de woorden ´Bona Fide`, te goeder trouw. Voor de werkplaats herken ik een oude Amerikaanse motorfiets van het merk Indian die ik in mijn jeugd als oud rommel ergens vond.



Damsterdiep ca 1915

In de verte de (boeren) draaibrug, vernieuwd in 1911, (het dubbele) draaihuis was eveneens eigendom van de boeren in Wittewierum, men had hier een brug, daarvoor een brede loopplank of “post”, om graan te kunnen brengen en malen in de ( Witte) molen tussen Eestum en Ten Post (later Kröddeburen genoemd, niet naar het onkruid de krodde !) Het draaihuis moest wel dubbelzijdig zijn want er was vrij veel verkeer tussen Appingedam en de stad Groningen.
In het draaihuis / brugwachtershuis woonde links Hindrik Oltman Luurssen met zijn gezin.
In het grote (witte) huis woonde Geert Huininga (boer)
Dit gedeelte van het Damsterdiep (de oude naam van Appingedam was ‘Dam’) is door Wittewierumer monniken gegraven omstreeks 1485. Er werd vnl. gebruik gemaakt van oude kweldergeulen uit de tijd van voor de bedijking. Bij Ten Post was er de oude Woltersumer Y. Deze arriveerde in Ten Post ca.80 m aan de andere zijde van de brug en ging dan in een bochtig circuit richting Dijkshorn. Na ca. 500 m ging de geul naar rechts (door huidige oude Rijksweg) en tot de Stadsweg. Met een boog weer terug naar het dorp tot ongeveer de plaats v.d. fotograaf en dan linksaf, richting Eestum(zie oude kaarten), Winneweer (Delweg-Westeremden.)
Het witte huis naast het draaihuis was ca.1930 reeds gesloopt. Twee huizen kwamen er voor in de plaats, een burgerhuis en een boerderijtje. In de witte villa heeft een zekere Bont Huninga gewoond. De bossages tussen het draaihuis en de villa werd ‘Bont’s Bosje’ genoemd.(volgens Hendriktje Luurssen die er vlak naast in het draaihuis woonde H920) Vermoedelijk was dhr.Bont landbouwer evenals de eigenaren van de andere beide villa’s. Het draaihuis is zeer oud, ca. uit de Franse tijd. De 3 villa’s doen ook Frans aan en zijn ook uit die tijd (ca.1820). Vaak had een huis een Franse naam b.v. Sans Souci (aan z.w.kant van Schildmeer)



Damsterdiep met rolpaal

Links woonde de slager en vlak daarachter cafe ‘Welgelegen’, ook uit 1820.
Achter de linden rechts een koopmanshuis en geheel rechts (niet op de foto) arriveerde de Woltersumer Y en boog richting Dijkshorn. Let op de rolpaal achter 2e persoon rechts!






Gereformeerde Kerk met Pastorie.

Het woongedeelte van het boerderijtje (geheel links met sloot) is in 1938/39 afgebroken. Het boerderijtje was eigendom van de Geref.Kerk er naast. In 1939 bouwde G.Reinders gehuwd met Hendriktje K.Luurssen (uit het linker draaihuis )er een winkelhuis. Reinders was afkomstig uit Bierum en was eerst woonachtig vlak tegenover de pastorie. Deze pastorie is gebouwd in Franse stijl. De kerk is uit 18..In 1944 ging kerk+gebouwen+pastorie over naar de vrijgemaakte kerk. Na 1965 in verval. In aug.1999 kwam kerk + gebouwen in particuliere handen.
B. Deze pastorie was breed opgezet: grote voordeur, met daarachter brede gang. Twee grote kamers aan weerszijden. Achter linker kamer de eetkamer. Aan de andere zijde van gang(achter rechter kamer) een slaapvertrek met daarachter een grote personeelskeuken. Achteraan een grote bijkeuken (0f schuur).
Boven waren 2 slaapkamers + studeerkamer. Aan de andere zijde van de pastorie was de kosterswoning.
Achter en naast de kerk waren diverse vergaderruimten. Veel tuin!
De voornaamste verkeersader van Ten Post was vóór 1900 het jaagpad langs het diep!



Christelijke School en de witte molen.

Links heel oud huisje aan de oude weg van de brug via Damsterdiep naar terrein van de houtzaagmolen van P.R.Steenbergen. Als men bijv. naar Stadsweg wilde (langs de witte korenmolen) moest men over het ‘Molenhaim’ langs het tolhuisje, wat daar nu nog staat, dus tol betalen) via privé terrein.
Dit kanaaltje in de oude loop van de Fivel, riviertje Woltersum, Ten Post, Winneweer, Westeremden in zee.



Nederlands Hervormde Kerk Lellens

Kerk Lellens gesticht in 1667 door echtpaar Gruys (adellijke fam).
Behoorde oorspronkelijk bij Stedum.
















Schoenmakershörn

Schoenmakershörn lag tussen Ten Post en Winneweer, hier woonde de fam.Bakker.











Rijksweg langs het Damsterdiep.

De villa links: hier woonde kassier Pieters van de Boerenleenbank, daarnaast mevr.van Weerden.
dan. P.R.Stuittje ( zat veel op paling te peuren in het Damsterdiep)
Dan de villa van Meindert Veldman, boer in Wittewierum, later door hem verhuurd als Pastorie van de Geref.Kerk.
Het bootje is het turfschip van G.Bolt
Daarachter fam.Visser ( Slagerij) en café Welgelegen.
Dan de draaibrug uit 1911, werd door de Duitsers opgeblazen in 1945.
Links ervan het “boeren”draaihuis: met aan de rechterkant de fam.Bakker en links fam.Luurssen (opa en oma van dhr Reinders).
Geheel rechts J.Timmer manufacturen.



Rijksweg, Nijstreek langs het Damsterdiep.

Vissen bij het pompke.
Hier vingen P.H.Nijborg en ik veel “schele porren” en gooiden ze terug.
Het huis rechts M.Steenbergen / fam Harm Woltjer (schilder).
Daarnaast : Jans Bolhuis, Politie Bos,fam Hoeksema, fam H.Wieringa, daarnaast onbekend en op het eind Wessel Woltjer.
Huis links villa Meindert Veldman, daarnaast een open plek waar de Rabobank kwam.
Daarachter toegang tot houten gebouw Geref. Kerk (zie handwijzer)
Vervolgens enkele woningen. Rechts stond een rolpaal.
Bankgebouw met villa M.Veldman en daarachter huis P.R.Stuitje.
In het midden een paal die verwijst naar de Geref. Kerk..